Masarykovo náměstí from Nový Jičín, Czech Republic

From its highly regulated structure, it appears that this town was founded at the end of the 13th century, most likely from nothing, on the grounds of a barren field. Its square, with its nearly even sides, includes buildings with very different styles. It has been deemed the most beautiful square north of the Alps, and is surrounded on all sides by arches, constructed in 1503 after a great fire destroyed the older, mostly wooden houses. The purpose of the arches was to provide shelter for trading stands, and to connect to the entrance of the mazhaus, as the large rooms on the ground floor were called. Other fires affected the square in 1768 and 1773, so that the façades were rebuilt in Historicist and Neo-Classical styles in the 19th century. At the centre of the square is a splendid plague column, erected to commemorate the plague of 1680. There is also a statue of Saint Nicholas, protector both of children and trade, and a fountain called “the fountain of time,” for the water’s movements are synchronous with the clock in the City Hall. Nový Jičín features the oldest hat factory in Europe, and one of the buildings in the square houses a museum dedicated to this history. 

Piazza Grande from Palmanova, Italy

Palmanova was built in 1593 as a military town, a star fort intended for the defence of Venice. The town knew fighting only once in its history, when Venice fought in the Grandisca War against Austria. Its structure, developed by Scamozzi, has remained unchanged to this day. 

Although its basic shape is a polygon with nine sides, its central square has six sides, each one directly linked to the entries of the fort. The square could be isolated and defended by barricading the six arteries leading into it. However, this never proved necessary.

Praça de D. Pedro IV from Lisbon, Portugal

Although its official name is Praça de D. Pedro IV, this square is known by locals as Rossio. A site where important historical events have taken place, since medieval times it has been considered the heart of Lisbon. Around 1450, Paço dos Estaus was built on the northern side of the square, on the grounds of the existing theatre. The palace was originally used for hosting foreign dignitaries. It then became a seat of the Inquisition, and, as a result, Rossio was for many years a place of public executions. Its current look is largely due to its renovations planned by the Marquise of Pombal after the earthquake of 1755, coordinated by architects Eugénio dos Santos and Carlos Mardel. Its splendid pavement, a typical Portuguese mosaic, dates from the 19th century. A statue of King Pedro IV stands atop the central column, built in 1874, giving the square its official name.


Piața Cetății from Alba Iulia, Romania

Alba Iulia has the largest Vauban-style fortress in southeastern Europe. It was built between 1716 and 1735 on the site where a medieval citadel and a Roman castrum once stood. Designed by the Italian architect Giovanni Morando Visconti and approved by Eugene of Savoy, the fortress has six triumphal gates and seven bastions. At the exact geometrical centre of the star, it has a large quadrilateral square, typical of Vauban-style fortresses.

Piața Mare and Piața Mică from Sibiu, Romania

Called Großer Ring in German, Piața Mare was first mentioned in the 14th century. It served as a stage for main events but also as a site for public executions. The square contained, in typical central European style, a statue of Roland; a cage for the insane; and a column of St. John Nepomouk, which today stands in the courtyard of the Catholic church. Piața Mică, or the Small Ring, initially lay outside the town’s walls, and owes its existence to Sibiu’s second fortification. The houses built during that period followed the circular path of the old defence walls, which explains why the buildings in this square have a circular shape. The arches on the ground floor hosted shops belonging to the local guilds.

ვალიადოლიდი, ესპანეთი, დიდი მოედანი

ესპანეთის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი მოედანი იდეალური მართკუთხედია. მისი სიგრძე 122 მ, სიგანე კი 82 მეტრია. ეს ზომები აყალიბებენ პროპორციას 3X2. ის პირველი ამ ტიპის (დახურულიდა რეგულარული გეგმით) მოედანია ესპანეთისთვის. ეს მოედანი მადრიდში 1617 წელს დასალამანკაში 1729 წელს აშენებული მოედნების მოდელია, თუმცა, აქ ვალიადოლიდისარქიტექტურულმა და ურბანულმა გადაწყვეტამ სრულყოფას მიაღწია. ესპანეთის და სამხრეთამერიკის მოედნების მთელი სერია მადრიდის და სალამანკას მოედნების გავლენით არისშექმნილი, რაც ირიბად ვალიადოლიდის მოედანზე მიგვითითებს.1561 წლის 21 სექტემბერს ვალიადოლიდი ცეცხლმა მოიცვა, ქალაქში არსებული სახლები სამიდღის მანძილზე იწვოდა. თუმცა, ასეთი კატასტროფა ახალი ურბანული იდეებისგანხორციელების საშუალებას იძლევა. პროექტის ახალი მოედანი რენესანსის ბალანსის დასიმეტრიის პრინციპებს მიჰყვება. მოედანი კვლავ დახურულ, მართკუთხედ სივრცედ განიხილება, რომლის ცენტრი სრულიად ცარიელია, ხოლო შესასვლელები პორტიკებიდან აქვს. არქიტექტორი ფრანსისკო დე სალამანკა იდენტურ, სარკისებრ ფასადებს ქმნის. ფასადებს მიღმათანამდებობის პირთა და გილდიის წევრთა საცხოვრებელი სივრცეებია. პირველ სართულზე, მოედნის მთელ პერიმეტრზე, კოლონადებია მოთავსებული.

 

ვისმარი, გერმანია, ამ მარკტ

ბალტიის ზღვის პორტი, ვისმარი, ვითარდებოდა VIII – XIX საუკუნეებს შორის, როგორც ჰანსეატიკის ლიგა. 10.000 კვმ სიდიდის ამ მარკტი, ქალაქის მთავარი მოედანი, ერთერთი ყველაზე დიდი და ლამაზი მოედანია ჩრდილოეთ გერმანიაში. აქ არის  IV საუკუნის ტიპიური გვიანი ჩრდილოეთის გოთიკური სტილის წითელი აგურის სახლები  და XX საუკუნის ნეოკლასიკური ფასადები. მოედნის ცენტრალური ნაწილი არის ვასერკუნსტი, შადრევანი ძვირფასი მეტალის დეკორაციით, რომელიც 1602 წელს ჩამოიტანეს ნიდერლანდებიდან. დიდ შთაბეჭდილებას ახდენს წითელი აგურის სახლებიდან ერთ-ერთი, ალტერ შვედე, რომელიც დათარიღებულია 1380 წლით და არის გამორჩეული, ყველაზე ძველი, მსგავს შენობებს შორის.

ტიმიშოარა, რუმინეთი, გაერთიანების მოედანი, თავისუფლების მოედანი

1716 წელს, ეუჯენ სავოის ჯარმა ტიმიშოარა ჩამოართვა თურქებს. ავსტრიელებმა გადაწყვიტეს აქ აეგოთ ერთერთი საუკეთესო ციხე-ბასტიონი ევროპაში. მისი გადმონაშთები დაინგრა XIX საუკუნეში, თუმცა, ორი ძალიან ლამაზი მოედანი, აგებული ცენტრალურ ევროპულ სტილში, შენარჩუნდა.

სარაევო, ბოსნია და ჰერცოგოვინა ბაშჩარშია

XV საუკუნეში, იშაკოღლუ ისა ბეიმ, ბოსნიის თურქმა მმართველმა   დააარსა სარაევო. იგივე პერიოდში იქმნება ბაშჩარშია. აღმოსავლური ურბანული ტრადიციის მიხედვით, ქალაქებს მოედნის მაგივრად აქვთ ბაზრები. ბაშჩარშია იყო ამ ადგილის კომერციული, ადმინისტრაციული და კულტურული შუაგული. აქ აშენდა მეჩეთები, მაღაზიები, ბიბლიოთეკა და საათის კოშკი. 1878 წელს, როდესაც ქალაქი გახდა ავსტრია-უნგრეთის ნაწილი, ახალმა მმართველებმა მოისურვეს მისი  ევროპულ ქალაქად გარდაქმნა. არქიტექტორებს ხანძარი დაეხმარა და ბაზრის ცენტრალური სივრცე, რომლის შუაშიც XVI საუკუნის მინარეთი იყო აღმართული, მოედნად იქცა. დღეს ის არაოფიციალურად „მტრედის მოედნის“ სახელითაა ცნობილი.

შტრალზუნდი, გერმანია, ძველი სავაჭრო მოედანი, ახალი სავაჭრო მოედანი

ძველი მოედანი და ახალი მოედანი ქალაქის სხვადასხვა ბოლოებშია განლაგებული და ისინი გეოგრაფიული ცენტრის მიმართ თითქმის სიმეტრიულად არიან განთავსებულნი, რაც შუა საუკუნეებისთვის სრულიად ატიპიურია. სახელწოდების მიუხედავად, უნდა აღინიშნოს, რომ მათი მშენებლობის თარიღები საკმაოდ ახლოა ერთმანეთთან.  Alter Markt პირველად 1277 წელს აღირიცხა (წყაროში ის ფორუმის სახელით არის მოხსენიებული), ხოლო Neuer Markt ათი წლის შემდეგ, 1285 წელს მოეწყო. ძველ მოედანს მუდამ მთავარი როლი ჰქონდა, მაგრამ მოედნები მოხაზულობის, ზედაპირის და ფუნქციის მხრივაც კი ერთმანეთის მსგავსები არიან. წყლის ობიექტებით იზოლირებული და წითელი აგურისგან ნაშენები, გოთიკური ეკლესიებით გაწყობილი შტრალზუნდი ბალტიის ზღვის ბრწყინვალე, შუა საუკუნეების ჰანზეური ქალაქია.

შვერინი, გერმანია, სავაჭრო მოედანი

შვერინის სავაჭრო მოედანი ზოგადად მოედნის განსაზღვრებად შეიძლება ჩაითვალოს. ის ოთხკუთხედია, თითქმის თანაბარი გვერდებით და თავიდანვე ქალაქის გეოგრაფიულ ცენტრში იყო განლაგებული. აქ ერთიანდებოდა ქალაქის უმნიშვნელოვანესი ნაგებობები, ტაძრიდან ქალაქის მერიამდე. მოედანს ზღაპრული სასახლე გადმოჰყურებს. მოედანზე საქმიანობას ჰენრი ლომის მკაცრი სავაჭრო წესები არეგულირებდა, რაც ქალაქის ეკონომიკურ ზრდას უზრუნველყოფდა. ვაჭრობის ყველა სფეროს თავისი ადგილი ჰქონდა. მაგალითად, თევზეულობა მოედნის მხოლოდ ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში იყიდებოდა. ყასბები დახლებზე გადასაფარებლით სარგებლობდნენ. ბაზარში გაყიდვის უფლება მხოლოდ ადგილობრივ ვაჭრებსა და ხელოსნებს ჰქონდათ. 1171 წლიდან, ქალაქში წლის კონკრეტულ რიცხვში უცხოელი ვაჭრებიც დაიშვებოდნენ.

ნარდენი, ჰოლანდია, Markt (სავაჭრო მოედანი)

ნარდენის ეს მოედანი სანახაობრიობით არ გამოირჩევა. ის უსწორმასწორო და საკმაოდ მცირეზომის სივრცეა, რომელიც დიდი ეკლესიის (Grote Kerk) გარშემო განლაგდა. თავად ეკლესია მე-15-ესაუკუნის, წითელი აგურისგან ნაგებ, ჩრდილო-გოთიკური სტილის შენობას წარმოადგენს და იგიპროტესტანტულ რეფორმამდე წმინდა ვიტუსს მიეძღვნა. ამასთან, დიდი ეკლესია ჰოლანდიისერთ-ერთი უძველესი ეკლესიაა. 1557 წელს ის ესპანელთა შემოჭრის შემდეგ გაჩენილ ხანძარსგადაურჩა. მოედანზე, ეკლესიის ერთ მხარეს ნარდენში დაბადებული კომენსკის ძეგლიააღმართული. მოედნის ერთ-ერთ კუთხეში რენესანსის სტილის შენობაა აგებული, რომელიცადამიანების ალეგორიული გამოსახულებებით არის დამშვენებული. მიუხედავად იმისა, რომთავად მოედანი არაფრით გამოირჩევა, საერთო ჯამში, ის მაინც სანახაობრივია. მოედანი წყლისარხების ორმაგი რიგით შემოსაზღვრული ვარსკვლავის ფორმის ციტადელის ცენტრია.

ამერსფოორტ, ნიდერლანდები, მარკტპლეინ დე ჰოფ

ეს ქალაქი ინარჩუნებს თანმიმდევრულ საზღვრებს. კედლები, რომლებიც გარს აკრავს ცენტრს, დაანგრიეს მე-15-ე საუკუნეში, თუმცა, მათი თავდაპირველი მდებარეობის განსაზღვრა კვლავ შესაძლებელია, თიხის კედლებიანი სახლების ე.წ. „მუურჰუიზენით“ მიხედვით. გარეუბნები თავისი განლაგებით ძველი ქალაქიდან გამავალ მთავარ გზებს მიუყვება. დროსთან ერთად, სივრცე გარეუბნებსა და ქალაქს შორის შეივსო რამაც გამოიწვია ქალაქის ზრდა  გზატკეცილის მიღმა. ცენტრში განთავსებულია მოედანი – მარკტპლეინ დე ჰოფ.

დუბროვნიკი, ხორვატია, ლუზას მოედანი, გუნდულიჩევა პოლიანა

ლუზას მოედანი დუბროვნიკში, მდებარეობს ქალაქის ყველაზე დიდი არტერიის  – სტრადუნის ქუჩის ბოლოში. ქუჩა კვეთს ციხესიმაგრეს დასავლეთიდან აღმოსავლეთით. თითოეული უკიდურესი პუნქტი წარმოადგენს ციხესიმაგრეში შესასვლელს, რომელიც მონიშნულია ჭიშკრით და მოედნით. ეს სტრუქტურა, რომელიც კარგად ჩანს აეროფოტოგრაფიის მეშვეობით, დაკავშირებულია ნაგებობის პირველად ფორმასთან. ათი საუკუნის წინ, სტრადუნი იყო ბერძნულ-რომაული კოლონიის, რაგუსას გამყოფი არხი, რომელიც კუნძულზე წარმოიქმნა დუბრვადან, კონტინენტალური სლავების დასახლებიდან. მე-11-ე საუკუნეში, არხი ამოივსო და ორი დასახლება გადაიქცა ერთად, თუმცა, მათი მეტოქეობა და ორმხრივი სიძულვილი არ ქრებოდა. ერთი საუკუნის შემდეგ, კლასიკური გეგმის თანახმად, მთავარი მოედნის გეოგრაფიული ადგილმდებარეობა განისაზღვრა ორ ძველი დასახლების. ამგვარად, ჩამოყალიბდა ლუზას მოედანი სადაც მოექცა ისტორიულად ყველაზე მნიშვნელოვანი შენობები: ორლანდოს ქანდაკება, რექტორის სასახლე, სპონცას სასახლე, საათის კოშკი, ონოფრის პატარა შადრევანი. ლუზას მოედანი ქუჩით უკავშირდება მეორე ყველაზე მნიშვნელოვან ბაზარს, გონდულიჩევა პოლიანას, რომელიც აშენდა ბევრად უფრო მოგვიანებით, 1667 წლის მიწისძვრის შემდეგ. მიუხედავად იმისა, რომ ამ ორი მოედნის დაგეგმარება მოხდა სხვადასხვა დროს ისინი მაინც ერთიან სისტემას ქმნიან.